داستانک:

آقای مشاور در مهمانی خانوادگی دعوت شده بودند و بحث مالیاتی در مجلس داغ شده بود، یکی از مهمانان گفت: آخر ما نفهمیدیم فرآیند دریافت و محاسبه این مالیات بر ارزش افزوده به چه شکلی خواهد بود؟
در مجلس، آقای اکبری و آقای محسنی که صاحب کارخانه و عمده فروش بودند حضور داشتند. آقای مشاور رو به سوال کننده کرد و این طور پاسخ داد:
فرض کنید آقای اکبری که صاحب کارخانه تولیدی ام دی اف است، محصول خود را به آقای محسنی عمده فروش به مبلغ 100 واحد می‌فروشد و 9 درصد هم بابت ارزش افزوده اضافه می‌کند که مجموعاً 109 واحد دریافتی خواهد داشت. بنابراین فعلاً آقای محسنی 9 واحد ارزش افزوده پرداخت نموده است. تا اینجا به این شکل خواهد بود که آقای اکبری در زمان ارسال اظهارنامه ارزش افزوده، مبلغ 100 واحد فروش خود را ثبت نموده و 9 واحد ارزش افزوده دریافتی از آقای محسنی را به اداره مالیاتی پرداخت می‌نماید.
آقای محسنی هم که مبلغ 9 واحد ارزش افزوده را به آقای اکبری پرداخت کرده در زمان اظهارنامه ارزش افزوده در قسمت خرید خود عدد مذکور را اعلام می‌نماید و این 9 واحد را به عنوان اعتبار مالیاتی خود (طلب آقای محسنی از اداره مالیات) در نظر می‌گیرد. معنی اعتبار مالیاتی این است که آقای محسنی 9 واحد ارزش افزوده از دولت طلبکار می‌شود که می‌تواند درخواست استرداد نموده و یا این طلب خود را به دوره بعد انتقال دهد.
پس تا اینجای کار اتفاق خاصی نیفتاده فقط 9 واحد ارزش افزوده آقای اکبری به سازمان مالیاتی واریز شده و همین 9 واحد به عنوان طلب آقای محسنی درنظر گرفته شده است.
حال آقای محسنی قصد دارد کالایی که برای آن 100 واحد هزینه کرده (ارزش افزوده محاسبه نمی‌گردد.) به قیمت 110 واحد بدون احتساب ارزش افزوده به شرکت آلفا که خرده فروشی دارد به فروش رساند. بنابراین می‌بایست 9 درصد به این 110 واحد اضافه کرده و از شرکت بعدی که خرده فروش است دریافت نماید. برای راحتی کار 9 درصد را 10 واحد در نظر می‌گیریم.
حال آقای محسنی کالای خود را به قیمت 110 واحد با احتساب 10 واحد ارزش افزوده مجموعاً 120 واحد به شرکت آلفا واگذار نموده است.
تا اینجا آقای محسنی برای اظهارنامه ارزش افزوده خود 110 واحد فروش و 10 واحد ارزش افزوده پرداخت خواهد نمود و شرکت آلفا نیز بابت خرید خود 110 واحد خرید و 10 واحد ارزش افزوده به عنوان اعتبار یا همان طلب مالیاتی در اظهارنامه خود ثبت خواهد نمود.
شرکت آلفا کالای 110 واحدی را می‌خواهد به قیمت 120 واحد به مصرف کننده نهایی به فروش رساند بنابراین 9 درصدِ این 120 واحد را به عنوان ارزش افزوده از مصرف کننده نهایی دریافت و در زمان ارسال اظهارنامه در قسمت فروش خود 120 واحد فروش و تقریباً 12 واحد ارزش افزودۀ فروش ابراز می‌نماید.
در نتیجه، کل مالیات بر ارزش افزوده‌ای که بابت این کالا از ابتدا تا انتها دریافت می‌گردد همین 12 واحد است زیرا که این بدهکاری و بستانکاری تا زمانی که به مصرف کننده نهایی برسد ادامه پیدا کرده و عدد نهایی که به حساب اداره مالیاتی واریز می‌گردد همین مبلغ 12 واحد خواهد بود.
بعد از این توضیحات آقای مشاور گفتن برای اینکه راحت تر موضوع را متوجه شوید فردا جدولی را به ایمیل شما ارسال می‌کنم تا راحت تر از فرایند اخذ ارزش افزوده مطلع گردید.
جدول ارسال شده آقای مشاور به شرح ذیل است:

مثالی از محاسبات ارزش افزوده (براساس 9 درصد ارزش افزوده و برخی اعداد به بالا گرد شده است.)