مفهوم مالیات بر ارزش افزوده
برگرفته از کتاب گنجینه مالیات (1)
مؤلف: رضا ناجی مدیر ناجی تکس
سوال: من دقیق نمیفهمم که مالیات بر ارزش افزوده چیست و چرا دریافت میشود؟
پاسخ مختصر:
ما به صورت کلی مالیاتها را به دو نوع کلی از نظر نحوه دریافت تقسیم بندی میکنیم. مالیاتهای مستقیم و مالیاتهای غیرمستقیم. منظور از مالیات مستقیم است این است که شخصی که صاحب درآمد است و سودی میکند مالیات آن را هم مستقیماً از جیب خود پرداخت نماید.
اما در مالیات غیرمستقیم شخصی که مالیات پرداخت میکند از جیب خود به صورت مستقیم پرداخت نمیکند بلکه این مالیات را از اشخاص دیگر میگیرد و به دولت پرداخت میکند. درواقع مودی مالیاتی شخصی است که فقط به عنوان واسطه، مالیات را از خریدار کالا یا خدمات خود دریافت و آن را به دولت پرداخت میکند.
مالیات بر ارزش افزوده از انواع مالیات غیرمستقیم است و به این معنی است که هر خدمت یا کالا به اندازه ارزشی که به آن افزوده شده مشمول مالیات میشود. برای مثال اشخاصی که خدمتی ارائه میکنند، خدمت آنان در جامعه ارزشی دارد که قبل از آن این ارزش وجود نداشت، بنابراین مصرف کنندۀ این خدمت به دلیل استفاده از آن، مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزودۀ آن خدمت میگردد.
برای کالا هم تقریباً به همین شکل است، هیچ کالایی بدون زحمت به دست نمیآید، این اشخاص هستند که با کاری که انجام میدهند کالاها را به وجود میآورند و این کالاها ارزش پیدا میکنند؛ بنابراین اشخاصی که این کالاها را خریداری میکنند باید مالیات بر ارزش افزوده آنها را پرداخت نمایند.
در حقیقت مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف است که مصرف کننده نهایی میبایست این مالیات را پرداخت نماید. هرچه مصرف یک شخص بیشتر باشد، مالیاتی که بابت کالا و خدمات پرداخت مینماید بیشتر خواهد بود.
بنابراین در زنجیره تولید و فروش هر کالا و یا خدمت، مودیان مالیاتی اشخاص واسطی هستند که فقط نقش دریافت کننده این مالیات را دارند که میبایست این مالیات دریافتی که به نوعی امانتی است در دست ایشان، در مواعد مقرر به دولت پرداخت نمایند و این اشخاصِ واسط و مودیان مالیاتی عملاً مبلغی از جیب خود پرداخت نمیکنند.
قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1400
فصل اول - تعاریف و کلیات
ماده۱- مفاهیم و اصطلاحات زیر، در این قانون، دارای تعاریف مشروحه ذیل میباشند:
ت- مالیات و عوارض فروش: مالیات و عوارض متعلق به عرضه کالاها و ارائه خدمات مشمول مالیات و عوارض توسط مؤدی در یک دوره معین؛
ث- مالیات و عوارض خرید: مالیات و عوارض متعلق به خرید کالاها و خدمات مشمول مالیات و عوارض برای فعالیتهای اقتصادی مؤدی در یک دوره معین؛
ج- مالیات بر ارزشافزوده: مابهالتفاوت مالیات و عوارض فروش با مالیات و عوارض خرید در یک دوره معین؛
ماده۲- عرضه کالاها و ارائه خدمات در ایران و واردات و صادرات آنها، از لحاظ مالیات و عوارض مشمول مقررات این قانون است.
تبصره۱- کالاها و خدمات مشمول موضوع این قانون که توسط مؤدیان حقیقی خریداری، تحصیل یا تولید میشود، در صورتی که برای مصارف شخصی برداشته شود عرضه کالا به خود محسوب میشود و مشمول مالیات و عوارض خواهد شد. در صورتیکه عرضه کالا به خود برای استفاده شغلی باشد مشمول مالیات و عوارض نخواهد شد.
تبصره۲- معاوضه کالاها و خدمات در این قانون، عرضه کالا و ارائه خدمت از طرف هر یک از متعاملین محسوب میشود و مشمول مقررات این قانون است.
ماده۳- تاریخ تعلق مالیات و عوارض تاریخ صدور صورتحساب مطابق با مقررات است.
تبصره- قبوض آب، برق، گاز و مخابرات از آنجا که سند فروش کالا یا خدمت محسوب میشوند، در حکم صورتحساب هستند.