نرخ مالیات و عوارض ارزش افزوده
برگرفته از کتاب گنجینه مالیات (1)
مؤلف: رضا ناجی مدیر ناجی تکس
سوال: نرخ مالیات و عوارض ارزش افزوده چند درصد می‌باشد؟
پاسخ مختصر:
منظور ازنرخ، درصدی است که از ماخذ مالیات و عوارض محاسبه می‌شود. برای مثال اگر نرخ کالاها و خدمات عمومی 9 درصد است به این معناست که فروشنده مجاز است از ماخذ فروش (مبلغ فروش خالص)، 9درصد مالیات و عوارض ارزش افزوده مطالبه نماید.
در قانون مالیات ارزش افزوده مهمترین نرخ ما همین 9 درصد برای اکثر کالاها و خدمات تعیین شده است. توجه داشته باشید که این نرخ 9 درصد در ماخذ فروش ضرب شده و مالیات و عوارض ارزش افزوده به دست می‌آید. ماخذ فروش، یکی از موارد ذیل در نظر گرفته خواهد شد:
1. ارزش فروش مندرج در صورتحساب الکترونیکی برای مودیان عضو سامانه مودیان
2. ارزش روز کالا یا خدمت در زمان تعلق برای مودیانی که عضو سامانه مودیان نیستند و یا مودیانی که برخی از فعالیت‌ها و یا معاملات خود را کتمان می‌کنند و یا از صدور صورتحساب‌های خود از طریق سامانه مؤدیان خودداری کرده یا در ثبت قیمت یا مقدار فروش مرتکب کم‌اظهاری یا بیش‌اظهاری شده باشند.
اما نرخ 9 درصد در قانون ارزش افزوده برای تمام کالاها و خدمات نیست. نرخهای دیگر به قرار جدول ذیل است:
منبع | نرخ | شرایط و توضیحات | ماخذ |
فروش کالاها و خدمات | 9% | مؤدی عضو سامانه مؤدیان | ارزش فروش مندرج در صورتحساب الکترونیکی |
فروش کالاها و خدمات | 9% | مؤدی عضو سامانه مؤدیان نیست | ارزش روز کالا یا خدمت در زمان تعلق |
فروش کالاها و خدمات | 9% | مودی با کتمان معامله یا عدم صدور صورتحساب | ارزش روز کالا یا خدمت در زمان تعلق |
واردات کالا | 9% | وارد کننده کالا | مجموع ارزش گمرکی (موضوع ماده(۱۴) قانون امور گمرکی مصوب۱۳۹۰/۸/۲۲) و حقوق ورودی (حقوق گمرکی و سود بازرگانی) می‌باشد. |
واردات جزءهای (۲)، (۶)، (۷)، (۹)، (۱۳)، (۱۶) و (۱۷) بند «الف» ماده 9 | 0% | وارد کننده کالا | ندارد |
واردات جزء 15 بند الف ماده 9 | 0% | در صورتی که با تایید وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کالای مورد نظر مشابه داخلی نداشته باشد | ندارد |
واردات جزء 15 بند الف ماده 9 | 3% | اگر واردات کالای موردنظر به دلیل کمبود تولید داخل نسبت به نیاز بازار، ضرورت داشته باشد | مجموع ارزش گمرکی (موضوع ماده(۱۴) قانون امور گمرکی مصوب۱۳۹۰/۸/۲۲) و حقوق ورودی (حقوق گمرکی و سود بازرگانی) می‌باشد. |
فروش انواع بنزین و سوخت هواپیما | 30% | – | صورتحساب |
فروش نفت‌گاز، نفت سفید، نفت کوره، گاز طبیعی و گاز مایع | 15% | – | صورتحساب |
فروش نفت خام، میعانات گازی، و گاز طبیعی خام به شرکتهای داخل زنجیره | 0% | توسط وزارت نفت (شرکتهای تابعه) که به شرکتهای داخل زنجیره تولید فرآورده‌های نفتی فروخته می‌شود | صورتحساب |
واردات بنزین و سوخت هواپیما و گاز طبیعی توسط وزارت نفت | 0% | توسط وزارت نفت (شرکتهای تابعه) | صورتحساب |
خرده‌فروشی بنزین و نفت گاز | مابه التفاوت %9 | توسط شرکتهای غیردولتی دارای مجوز از وزارت نفت | مابه‌التفاوت قیمت خرید محصولات فوق از شرکتهای پالایش (با احتساب مالیات و عوارض موضوع بند «الف» این ماده)، با قیمت عرضه آنها به مصرف‌کننده. |
اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در مصنوعات ساخته‌شده از فلزات مزبور | 0% | معاف | |
اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده طلا، جواهر و پلاتین | 9% | توسط فروشنده | اطلاعات مندرج در صورتحساب الکترونیکی اعم از اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده |
نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت | 16% | تولید داخل | صورتحساب |
نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت | 36% | واردات | صورتحساب |
سیگار، توتون پیپ و تنباکو | 25% | تولید داخلی | قیمت خرده فروشی |
سیگار، توتون پیپ و تنباکو | 40% | تولید داخل با نشان بین‌المللی | قیمت خرده فروشی |
سیگار، توتون پیپ و تنباکو | 65% | وارداتی | قیمت خرده فروشی |
توتون خام | 10% | وارداتی | قیمت خرده فروشی |
توتون فرآوری شده | 35% | وارداتی (خرمن توتون) | قیمت خرده فروشی |
عوارض سبز – عوارض آلایندگی | 5/0% | براساس معیارهایی نظیر شدت، مدت، نوع و مکان آلایندگی | ماخذ فروش کالا یا خدمات |
عوارض سبز – عوارض آلایندگی | 1% | براساس معیارهایی نظیر شدت، مدت، نوع و مکان آلایندگی | ماخذ فروش کالا یا خدمات |
عوارض سبز – عوارض آلایندگی | 5/1% | براساس معیارهایی نظیر شدت، مدت، نوع و مکان آلایندگی | ماخذ فروش کالا یا خدمات |
عوارض سبز – عوارض آلایندگی – در قبال اخذ کارمزد مشخص از اشخاص | 5/2% | براساس معیارهایی نظیر شدت، مدت، نوع و مکان آلایندگی | ماخذ فروش کالا یا خدمات |
عوارض سبز – عوارض آلایندگی – در قبال اخذ کارمزد مشخص از اشخاص | 5% | براساس معیارهایی نظیر شدت، مدت، نوع و مکان آلایندگی | ماخذ فروش کالا یا خدمات |
عوارض سبز – عوارض آلایندگی – در قبال اخذ کارمزد مشخص از اشخاص | 5/7% | براساس معیارهایی نظیر شدت، مدت، نوع و مکان آلایندگی | ماخذ فروش کالا یا خدمات |
شماره‌گذاری انواع خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت | ماده 28 | براساس رتبه انرژی آنها، که به تایید سازمان ملی استاندارد ایران رسیده است، طبق نرخهای مندرج در جدول ماده 28 مشمول مالیات و عوارض سبز می‌باشد. | قیمت فروش کارخانه در مورد تولیدات داخلی و مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی برای خودروهای وارداتی است. |
شماره گذاری خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت‌های برقی و تمام برقی (هیبرید پلاگین) | 0% | به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت | معاف |
عوارض سالانه کلیه وسائط نقلیه اعم از خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت‌ها | یک درهزار | تولید داخل | قیمت فروش کارخانه |
عوارض سالانه کلیه وسائط نقلیه اعم از خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت‌ها | یک و نیم در هزار | وارداتی | مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی |
عوارض سالانه آلایندگی در شهرهای آلوده | یک بیستم نرخ جدول ماده 28 | در شهرهای آلوده تا دهسال پس از تولید | ماخذی که تا پایان دی‌ماه، توسط سازمان تعیین و برای اجراء در سال بعد اعلام می‌شود. ماخذ مزبور برای وسائط نقلیه‌ای که جدیداً تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات توسط سازمان تعیین و اعلام می‌شود. |
عوارض سالانه آلایندگی در شهرهای آلوده | یک بیستم به علاوه 10 درصد نرخ جدول ماده 28 | در شهرهای آلوده از سال دهم به بعد | ماخذی که تا پایان دی‌ماه، توسط سازمان تعیین و برای اجراء در سال بعد اعلام می‌شود. ماخذ مزبور برای وسائط نقلیه‌ای که جدیداً تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات توسط سازمان تعیین و اعلام می‌شود. |
عوارض سالانه آلایندگی در شهرهای آلوده | تا 5 سال اول تولید معاف | تا سپری شدن پنج‌سال از سال تولید، از پرداخت عوارض سالانه آلایندگی معاف می‌باشند و پس از آن، وسائط نقلیه سنگین با نرخی معادل یک‌دهم نرخهای مندرج در ردیف (D) جدول ماده(۲۸) و سایر وسائط نقلیه با نرخی معادل یک‌دهم نرخهای مندرج در ردیف (C) جدول مذکور مشمول عوارض سالانه آلایندگی می‌باشند. | ماخذی که تا پایان دی‌ماه، توسط سازمان تعیین و برای اجراء در سال بعد اعلام می‌شود. ماخذ مزبور برای وسائط نقلیه‌ای که جدیداً تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات توسط سازمان تعیین و اعلام می‌شود. |
عوارض سالانه آلایندگی وسائط نقلیه‌ای که گواهی اسقاط دارند | معاف | در سال اسقاط مشمول این عوارض سالانه آلایندگی نمی‌باشند. | ندارد |
نقل و انتقال انواع خودرو و موتورسیکلت، به استثنای ماشین‌های راهسازی، کارگاهی، معدنی، کشاورزی و شناورها | 1% | تولید داخل | ماخذی که تا پایان دی‌ماه، توسط سازمان تعیین و برای اجراء در سال بعد اعلام می‌شود. ماخذ مزبور برای وسائط نقلیه‌ای که جدیداً تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات توسط سازمان تعیین و اعلام می‌شود. |
نقل و انتقال انواع خودرو و موتورسیکلت، به استثنای ماشین‌های راهسازی، کارگاهی، معدنی، کشاورزی و شناورها | 2% | وارداتی | ماخذی که تا پایان دی‌ماه، توسط سازمان تعیین و برای اجراء در سال بعد اعلام می‌شود. ماخذ مزبور برای وسائط نقلیه‌ای که جدیداً تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات توسط سازمان تعیین و اعلام می‌شود. |
مالیات خروج از کشور | بودجه سنواتی | سازمان مکلف است بابت خروج هر مسافر ایرانی از مرزهای هوایی، دریایی و زمینی وجوهی را به‌عنوان مالیات از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز نماید. | قانون بودجه |
مالیات خروج از کشور | معاف | دارندگان گذرنامه‌های سیاسی و خدمت، خدمه وسایل نقلیه عمومی زمینی و دریایی و خطوط پروازی، دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور (دارندگان اجازه خروج دانشجویی)، بیمارانی که با مجوز شورای پزشکی جهت درمان به خارج از کشور اعزام می‌گردند، دارندگان پروانه گذر مرزی و مرزنشینان، جانبازان انقلاب اسلامی که برای معالجه به کشورهای دیگر اعزام می‌شوند، زائران ایرانی که در ایام اربعین حسینی(ع) به مقصد عراق از کشور خارج می‌شوند و ایرانیان مقیم خارج از کشور که دارای کارنامه شغلی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند از پرداخت مالیات موضوع این ماده، مستثنی هستند. | |
عوارض برون‌شهری مسافر | 5% | اشخاصی که مبادرت به حمل و نقل برون‌شهری مسافر و فروش بلیط در داخل کشور با وسائط نقلیه زمینی(به استثنای ریلی) و دریایی می‌کنند، مکلفند پنج‌درصد(۵%) بهای بلیط را با درج در بلیط و یا قرارداد (صورتحساب)، حسب مورد، به عنوان عوارض شهرداری از مسافران اخذ و هر ماه حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به حساب شهرداری مبدا سفر واریز نمایند. | بهای بلیط |
قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1400
فصل دوم- ماخذ، نرخ و نحوه محاسبه
ماده۵- ماخذ محاسبه مالیات و عوارض فروش کالاها و خدمات، در مورد مؤدیان عضو سامانه مؤدیان، ارزش فروش مندرج در صورتحساب الکترونیکی است که توسط آنان در سامانه مزبور ثبت شده است.
ماده۷- نرخ مالیات و عوارض کالاها و خدمات مطابق با ماخذ موضوع ماده(۵) این قانون، به‌استثنای کالاهای خاص که نرخ آنها در ماده(۲۶) این قانون تصریح شده، نهدرصد (۹%) می‌باشد.
تبصره۱- واردات کالاهای موضوع جزءهای (۲)، (۶)، (۷)، (۹)، (۱۳)، (۱۶) و (۱۷) بند «الف» این ماده (ماده 9) معاف از پرداخت مالیات و عوارض می‌باشد. واردات کالاهای موضوع جزءهای (۱)، (۳) و (۵) بند «الف» این ماده‌مشمول معافیت نبوده و مالیات و عوارض با نرخ استاندارد نهدرصد(۹%) در مبادی گمرکی به آن تعلق می‌گیرد. عرضه این کالاها در داخل کشور، مانند عرضه کالاهای مشابه داخلی از پرداخت مالیات و عوارض معاف است. در خصوص جزء (۱۵) این بند، در صورتی که با تایید وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کالای مورد نظر مشابه داخلی نداشته باشد، واردات آن از پرداخت مالیات و عوارض معاف می‌باشد و اگر واردات کالای موردنظر به دلیل کمبود تولید داخل نسبت به نیاز بازار، ضرورت داشته باشد، واردات کالای مزبور با رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی، مشمول مالیات و عوارض با نرخ سه‌درصد(۳%) در مبادی گمرکی می‌باشد. عرضه این کالاها در داخل کشور، مانند عرضه کالاهای مشابه داخلی از پرداخت مالیات و عوارض معاف است.
فصل ششم قانون مالیات بر ارزش افزوده- مالیات کالاهای خاص
ماده۲۶- نرخ مالیات و عوارض کالاهای نفتی، فلزات گرانبها، سیگار، نوشابه و سایر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت به‌شرح زیر تعیین می‌شود:
الف- کالاهای نفتی
۱- انواع بنزین و سوخت هواپیما سی‌درصد (۳۰%)؛
۲- نفت‌گاز، نفت سفید، نفت کوره، گاز طبیعی و گاز مایع پانزده‌درصد (۱۵%).
ب- طلا، جواهر و پلاتین
۱- اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در مصنوعات ساخته‌شده از فلزات مزبور، معاف از مالیات و عوارض می‌باشد.
۲- اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده کالاهای موضوع این بند مشمول مالیات و عوارض با نرخ نهدرصد (۹%) می‌باشد.
پ- نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت
نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت (به‌استثنای کالاهای موضوع بند «ت» این ماده) تولید داخل مشمول مالیات و عوارض با نرخ شانزده‌درصد (۱۶%) و واردات آنها مشمول مالیات و عوارض با نرخ سی‌و‌شش‌درصد (۳۶%) می‌باشند.
ت- انواع سیگار و محصولات دخانی
انواع سیگار و محصولات دخانی به‌شرح زیر مشمول مالیات و عوارض می‌شوند:
۱- سیگار، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخلی، بیست و پنج‌درصد (۲۵%)؛
۲- سیگار، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخل با نشان بین‌المللی که فهرست آن هر سال توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه و با تصویب هیات وزیران ابلاغ می‌شود، چهل‌درصد (۴۰%)؛
۳- سیگار، توتون پیپ و تنباکوی وارداتی، شصت و پنج‌درصد (۶۵%)؛
۴- توتون خام وارداتی ده‌درصد (۱۰%)؛
۵- توتون فرآوری شده وارداتی (خرمن توتون) سی و پنج‌درصد (۳۵%)؛
فصل هفتم قانون مالیات بر ارزش افزوده - مالیات‌ها و عوارض خاص
الف- عوارض سبز
ماده۲۷- واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی آلاینده که به تشخیص سازمان حفاظت محیط زیست، حدود مجاز و استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کنند، در صورتی که در مهلت زمانی که توسط سازمان مزبور برای آنها تعیین می‌شود، نسبت به رفع آلایندگی خود اقدام ننمایند، براساس معیارهایی نظیر شدت، مدت، نوع و مکان آلایندگی با نرخهای نیم‌درصد (۵/۰%)، یک‌درصد (۱%) و یک‌و‌نیم‌درصد (۵/۱%)، به ماخذ فروش کالا یا خدمات، مشمول عوارض سبز می‌شوند.
تبصره۲- در صورتی که واحدهای موضوع این ماده، در قبال اخذ کارمزد مشخص از اشخاص نسبت به تولید اقدام نمایند، درآمد این واحدها ناشی از تولید مذکور، با پنج برابر نرخهای مذکور در صدر این ماده‌مشمول عوارض سبز می‌شود.
ماده۲۸- شماره‌گذاری انواع خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت، براساس رتبه انرژی آنها، که به تایید سازمان ملی استاندارد ایران رسیده است، طبق نرخهای مندرج در جدول زیر مشمول مالیات و عوارض سبز می‌باشد.
تبصره۱- ماخذ مالیات و عوارض موضوع این ماده‌برای انواع خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت‌های تولید داخل یا وارداتی تا پایان دی‌ماه، توسط سازمان تعیین و برای اجراء در سال بعد اعلام می‌شود. ماخذ مزبور برای وسائط نقلیه‌ای که جدیداً تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات توسط سازمان تعیین و اعلام می‌شود.
پ- عوارض سالانه و عوارض سالانه آلایندگی وسائط نقلیه
ماده۲۹- عوارض سالانه کلیه وسائط نقلیه اعم از خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت‌ها به‌شرح ذیل تعیین می‌شود:
الف- وسائط نقلیه تولید داخل معادل یک درهزار قیمت فروش کارخانه و وسائط نقلیه وارداتی معادل یک و نیم در هزار مجموع ارزش گمرکی و حقوق ورودی مشمول عوارض سالانه می‌شوند. ماخذ محاسبه عوارض موضوع این بند ماخذ مذکور در تبصره (۱) ماده(۲۸) این قانون است.
ب- وسائط نقلیه در شهرهای آلوده تا دهسال پس از تولید با ماخذ مذکور در تبصره (۱) ماده(۲۸) این قانون و معادل یک‌بیستم نرخهای مندرج در جدول ماده‌مذکور مشمول عوارض سالانه آلایندگی وسائط نقلیه علاوه بر عوارض موضوع بند «الف» این ماده‌می‌شوند. پس از سال دهم تولید، هر سال به میزان ده‌درصد (۱۰%) به نرخ پایه عوارض آلایندگی وسائط نقلیه مذکور اضافه می‌شود تا حداکثر به دو برابر نرخ پایه افزایش یابد. وسائط نقلیه‌ای که نرخ عوارض سالانه آلایندگی آنها در جدول ذیل ماده(۲۸) صفر می‌باشد، تا سپری شدن پنج‌سال از سال تولید، از پرداخت عوارض سالانه آلایندگی معاف می‌باشند و پس از آن، وسائط نقلیه سنگین با نرخی معادل یک‌دهم نرخهای مندرج در ردیف (D) جدول ماده(۲۸) و سایر وسائط نقلیه با نرخی معادل یک‌دهم نرخهای مندرج در ردیف (C) جدول مذکور مشمول عوارض سالانه آلایندگی می‌باشند. در مورد خودروهایی که تولید یا واردات آنها متوقف می‌شود، ماخذ محاسبه توسط سازمان و متناسب با آخرین سال تولید یا واردات تعیین می‌شود. فهرست شهرهای آلوده که وسائط نقلیه با پلاک انتظامی متعلق به شهرهای مذکور مشمول عوارض سالانه آلایندگی می‌شوند، حداکثر تا پایان دی‌ماه هر سال با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب هیات وزیران برای اجراء در سال بعد تعیین می‌شوند.
تبصره۳- وسائط نقلیه‌ای که گواهی اسقاط دارند، در سال اسقاط، مشمول عوارض بند «ب» موضوع این ماده‌نمی‌شوند.
ت- مالیات نقل و انتقال وسائط نقلیه
ماده۳۰- نقل و انتقال انواع خودرو و موتورسیکلت، به استثنای ماشین‌های راهسازی، کارگاهی، معدنی، کشاورزی و شناورها، مشمول مالیات نقل و انتقال به‌شرح ذیل می‌باشند:
تولید داخل به میزان یک‌درصد (۱%) و وارداتی دودرصد (۲%) به ماخذ مذکور در تبصره (۱) ماده(۲۸) این قانون برای سال تولید. ماخذ محاسبه مالیات موضوع این ماده‌تا شش‌سال پس از سال تولید، سالانه ده‌درصد (۱۰%) همان ماخذ کاهش می‌یابد و برای سال‌های ششم به بعد، چهل‌درصد (۴۰%) ماخذ یادشده است.
ث- مالیات خروج از کشور
ماده۳۱- سازمان مکلف است بابت خروج هر مسافر ایرانی به‌جز موارد تبصره (۱) این ماده‌از مرزهای هوایی، دریایی و زمینی وجوهی را به‌عنوان مالیات از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز نماید. میزان مالیات مذکور در قوانین بودجه سنواتی پیش‌بینی می‌گردد.
ج- عوارض برون‌شهری مسافر
ماده۳۲- اشخاصی که مبادرت به حمل و نقل برون‌شهری مسافر و فروش بلیط در داخل کشور با وسائط نقلیه زمینی(به استثنای ریلی) و دریایی می‌کنند، مکلفند پنج‌درصد(۵%) بهای بلیط را با درج در بلیط و یا قرارداد (صورتحساب)، حسب مورد، به عنوان عوارض شهرداری از مسافران اخذ و هر ماه حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به حساب شهرداری مبدا سفر واریز نمایند. واریز عوارض مذکور بعد از موعد مقرر موجب تعلق جریمه‌ای به میزان دودرصد(۲%) به ازای هر ماه تاخیر خواهد بود. اختلاف و استنکاف از پرداخت عوارض موضوع این ماده‌مشمول ماده(۷۷) قانون شهرداری مصوب۱۳۳۴/۴/۱۱ با اصلاحات و الحاقات بعدی خواهد بود. آراء صادره در این خصوص، قابل اعتراض در دیوان عدالت اداری است.
