ماده 172 قانون مالیات‌های مستقیم
صد درصد (100%) وجوهی که به حساب­های تعیین شده از طرف دولت به منظور بازسازی یا کمک و نظایر آن به صورت بلاعوض پرداخت می‌شود و همچنین ‌وجوه پرداختی یا تخصیصی و یا کمک­های غیر نقدی بلاعوض اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی جهت تعمیر، تجهیز، احداث و یا تکمیل مدارس،‌دانشگاهها، مراکز آموزش عالی و مراکز بهداشتی و درمانی و یا اردوگاه­های تربیتی و آسایشگاهها و مراکز بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) و جمعیت هلال احمر و کتابخانه و مراکز فرهنگی و هنری(‌دولتی) طبق ضوابطی که توسط وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فن­آوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و امور اقتصادی و دارایی تعیین می‌شود از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت منبعی که مودی انتخاب خواهد کرد قابل کسر می‌باشد.

ضوابط اجرایی موضوع ماده 172 قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی31/04/1394
شماره: 745 تاریخ: 09/01/1399
به پیوست «اصلاحیه ضوابط اجرایی موضوع ماده 172 قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی31/04/1394»، که به تایید مقام محترم وزارت و وزاری محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم، تحقیقات فناوری و آموزش و پرورش رسیده است، برای اقدام لازم ابلاغ می‌گردد.
امیر تقی تهرانی - مدیر کل دفتر وزارتی
ضوابط اجرایی موضوع ماده 172 قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی31/04/1394
1- وجوهی که به حساب‌های تعیین شده از طرف دولت به منظور بازسازی و یا کمک و نظائر آن به صورت بلاعوض پرداخت می‌شود، با تسلیم قبض بانکی به اداره امور مالیاتی ذی ربط از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت و از منبع مالیاتی که مودی انتخاب خواهد کرد کسر می‌گردد.
2- صددرصد (%100) وجوهی که توسط مودیان مالیاتی به منظور مصرف در امور مشروحه زیر به حسابهای خاصی که در تهران از طرف وزارت یا سازمان ذیربط و در استانها از طرف ادارات کل یا سازمانهای مربوط و در مورد دانشگاهها و مراکز آموزش عالی توسط روسای آنها افتتاح می‌گردد، واریز می‌شود، از در آمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت و از منبع مالیاتی که مودی انتخاب خواهد کرد، کسر خواهد شد. برداشت از حسابهای فوق با امضاء مشترک بالاترین مقام مسئول دستگاه حسب مورد، ذیحساب یا مدیر مالی و در خصوص دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، بالاترین مقام مسئول و مدیر مالی مربوط صورت می‌پذیرد و دستگاه دریافت کننده مکلف است صورت کمکهای دریافتی خود در هر سال را حداکثر تا آخر تیر ماه سال بعد در تهران به سازمان امور مالیاتی کشور و در استانها به اداره کل امور مالیاتی استان تسلیم نماید. کلیه وجوه پرداختی یا کمک‌های غیر‌نقدی بلاعوض اشخاص، شرکت‌ها و موسسات به بنیادهای حامیان در دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری که به منظور تعمیر، تجهیز، احداث، یا تکمیل بناها و تاسیسات و کلیه امور پژوهشی، فناوری و فرهنگی موسسات فوق پرداخت شده و به تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده باشد. [6]
موارد مصرف وجوه واریزی یاد شده عبارتند از: تعمیر، تجهیز، احداث و یا تکمیل آن دسته از مدارس، دانشگاهها، مراکز آموزش عالی و مراکز بهداشتی و درمانی و یا اردوگاههای تربیتی و آسایشگاهها. مراکز بهزیستی و کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی و هنری که بودجه آنها به وسیله دولت تامین می‌شود.
تبصره-کمک‌های نقدی و غیرنقدی اشخاص بابت ساخت بیمارستان، مراکز بهداشتی، درمانی و تأمین امکانات و تجهیزات مورد نیاز آن‌ها که در محدوده اراضی دانشگاههای علوم پزشکی دولتی واقع و مالکیت آنها نیز متعلق به دانشگاههای مذکور می‌باشد، در مورد کمک‌های نقدی یا تأیید ذیحساب و بالاترین مقام دانشگاه و در مورد کمک‌های غیرنقدی پس از ارزیابی کارشناس رسمی با تأیید اشخاص اخیرالذکر از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت منبعی که مودی انتخاب خواهد کرد، قابل کسر می‌باشد.
3- وجوهی که جهت بهداشت و درمان و بهزیستی بیماران به انجمن حمایت از بیماران کلیوی، بنیاد امور بیماری‌های خاص، موسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان، کانون بهبود و پرورش هموفیلیان ایران، انجمن امداد به بیماران سرطانی ایران (انجمن امداد ایران)، انجمن حمایت از بیماران سرطانی یزد، موسسه غیر دولتی خیریه یاوران مهدی موعود برای ساخت بیمارستان مهدی کلینیک متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران،[2] موسسه خیریه حضرت زینب (س) در منطقه آزاد کیش تا زمان اتمام ساخت و بهره برداری،[4] موسسه انجمن خیریه اتیسم ایران، بنیاد نیکوکاری خدام الحسین (ع)، مجتمع فرهنگی تربیتی بقیه الله(عج)، انجمن مددکاری امام زمان(عج)، موسسه خیریه مددکاری امام زمان(عج)-تهران، موسسه انوار آفتاب کوثر جمیل، قرارگاه­های مردمی بسیج خاتم الانبیاء، قرارگاه­های مردمی بسیج امام حسن مجتبی(ع)، موسسه فرهنگی هنری یاوران فرهنگ و پیشرفت، بنیاد جهادی مهرالرضا(ع) و موسسه مطالعات راهبردی تعلیم و تربیت برهان،[5] موسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان، انجمن خیریه حمایت از بیماران سرطان آذربایجان غربی[2]، که مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌باشند و آسایشگاه خیریه کهریزک، پژوهشکده رویان، بنیاد خیریه سپهر، موسسه بنیاد خیریه روشنای امید ایرانیان[2]، ستاد مردمی رسیدگی به امور دیه و کمک به زندانیان نیازمند (ستاد دیه کشور)، بنیاد زینب کبری(س)، موسسه خیریه ایتام و مستمندان امام حسن مجتبی(ع)، خیریه بهشت امام رضا(ع)، مجتمع نیکوکاری رعد، موسسه نیکوکاری کاشانی مهر کاشان، جمعیت طلوع بی‌نشان ها، انجمن اهدای عضو ایرانیان، انجمن خیریه حمایت از بیماران مبتلا به سرطان استان زنجان (مهرانه)، انجمن حمایت از بیماران سرطانی دزفول، بنیاد قلب فارس، مجمع خیرین سلامت کشور، موسسه خیریه حمایت از بیماران مبتلا به سرطان نور، موسسه خیریه راه ایمان مهر، موسسه خیریه زنجیره امید و جامعه خیرین مدرسه ساز[1]، و وجوهی که به حساب موسسه خیریه و عام المنفعه دارالاکرام حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در جهت شناسایی، بورسیه و ارایه خدمات مختلف و نگه داشت دانش آموزان بازمانده از تحصیل و یا در شرف ترک تحصیل پرداخت می‌شود[3]، مشروط به رعایت موارد ذیل از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت و از منبع مالیاتی منتخب مودی کسر می‌شود.
1-3- کمک‌های نقدی مودیان به اشخاص موضوع این بند حداکثر تا بیست درصد (%20) درآمد مشمول مالیات منبع مالیاتی انتخاب شده مودی، قابل کسر از در آمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت او خواهد بود.
2-3- موسسات یاد شده (دریافت کننده کمک) مکلفند فهرست وجوه دریافتی هر ماه را تا پایان ماه بعد به اداره کل امور مالیاتی مربوط اعلام و وجوه دریافتی را بر اساس نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مصرف بهداشت و درمان و بهزیستی بیماران مستمند و تهیه وسایل پزشکی مورد نیاز برسانند و تأییدیه صادره از وزارت مذکور در مورد صحت مصرف وجوه دریافتی هر سال را تا پایان تیرماه سال بعد به اداره کل امور مالیاتی مربوط تسلیم نمایند و سازمان مورد نظر نیز موظف به بررسی موارد مصرف می‌باشد.
3-3- در صورت عدم مصرف وجوه و یا کمک‌های غیر نقدی بلاعوض دریافتی از اشخاص حقیقی یا حقوقی جهت مصرف در موارد مصرح در این بند (بند3) توسط موسسات دریافت کننده وجوه و یا کمک‌ها و همچنین عدم ارائه مدارک و مستندات مربوط به چگونگی و نحوه مصرف وجوه به سازمان امور مالیاتی کشور، امکان برخورداری از تسهیلات مقرر در ماده 172 قانون مالیات‌های مستقیم برای اینگونه مودیان (اشخاص حقیقی و حقوقی) نسبت به پرداخت وجوه یا کمک‌های غیر نقدی مذکور میسر نخواهد بود.
4- کمکهای اعطائی غیر نقدی جهت انجام امور مذکور در بند‌های 2 و 3 از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال اعطاء کسر خواهد شد.
5- در صورتیکه اموال منقول یا غیر منقول یا منافع اموال به عنوان کمک غیر نقدی به موسسات مذکور در بندهای 2 و3 اعطاء گردد، ارزش اموال غیر منقول اموال طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری به تاریخ انتقال، تقویم و در مورد انتقال اموال منقول مبنای محاسبه قیمت روز اعطاء آنها خواهد بود. و در صورتی که نسبت به مورد اخیر بین ادارات کل امور مالیاتی و اعطاء کنندگان راجع به میزان قیمت اختلاف بروز نماید، مرجع رسیدگی به اختلاف هیأت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود که رای آن قطعی و لازم الاجرا بوده و در سایر مراجع مالیاتی قابل طرح نخواهد بود.
6- ادارات امور مالیاتی با دریافت اصل قبوض بانکی پرداخت وجوه و یا اصل گواهینامه و یا اسناد تحویل کمکهای غیرنقدی و ضبط آن در پرونده مالیاتی مربوط (در مورد موسسات موضوع بند 3 این ضابطه با کسب تاییدیه از مرجع ناظر ذیربط) نسبت به کسر مبالغ پرداختی یا ارزش کمکهای غیر نقدی از در آمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت یا اعطاء کمک از منبع منتخب مودی اقدام خواهند نمود.
7- در صورت عدم رعایت جزء‌های (3-2) و (3-3) توسط موسسات مذکور در بند 3 و همچنین موسساتی که به فهرست اضافه می‌شوند، نسبت به ارائه فهرست وجوه دریافتی، موارد مصرف و اخذ تاییدیه لازم خودداری نموده و اقدام نکنند و یا اقدام به مصرف خارج از اهداف تعیین شده اولیه برای قرار گرفتن در فهرست موضوع بند 3 موسسات موصوف نمایند، با اعلام سازمان امور مالیاتی کشور از فهرست بند مذکور حذف و تا 3 سال امکان درج مجدد در فهرست مربوطه را نخواهند داشت. فهرست اشخاص حذف شده از بند مزبور هر سال توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌گردد.
8- اصلاحات به عمل آمده در این ضوابط اجرایی از تاریخ 01/01/1399 لازم الاجرا می‌باشد.
زیرنویس‌های مهم ضوابط اجرائی
1- به موجب بخشنامه شماره 210/99/59 مورخ 1399/08/14،در بند (3) ضوابط اجرایی یاد شده، بعد از عبارت «موسسه خیریه حمایت از بیماران مبتلا به سرطان نور» عبارت «موسسه خیریه راه ایمان مهر، موسسه خیریه زنجیره امید و جامعه خیرین مدرسه ساز» اضافه می‌شود.(تاریخ اجرا: 1399/08/07)
2- به موجب نامه شماره 140607 مورخ 1399/09/16 موضوع اصلاحیه ضوابط اجرایی ماده 172 ق.م.م اصلاحی 1380/11/27 ( پیوست بخشنامه 210/99/78 مورخ 1399/10/27)،در بند 3 ضوابط اجرایی یاد شده، عبارت «موسسه غیر دولتی خیریه یاوران مهدی موعود برای ساخت بیمارستان مهدی کلینیک متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران» جایگزین عبارت « موسسه غیر دولتی خیریه یاوران مهدی موعود برای ساخت بیمارستان مهدی»، و عبارت «موسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان» جایگزین عبارت «کلینیک آموزش و پیشگیری سرطان»، و عبارت «انجمن خیریه حمایت از بیماران سرطان آذربایجان غربی» جایگزین عبارت « انجمن خیریه حمایت از بیماران سرطان آذربایجان متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران و موسسه تحقیقات غربی»، و عبارت «موسسه بنیاد خیریه روشنای امید ایرانیان» جایگزین عبارت « موسسه بنیاد خیریه روشنایی امید ایرانیان» می‌شوند. (تاریخ اجرا: 1399/10/27)
3- به موجب بخشنامه شماره 210/99/85 مورخ 1399/11/12موضوع اصلاحیه ضوابط اجرایی موضوع ماده 172 قانون مالیاتهای مستقیم، در بند (3) ضوابط اجرایی یاد شده، عبارت «و وجوهی که به حساب موسسه خیریه و عام المنفعه دارالاکرام حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در جهت شناسایی، بورسیه و ارایه خدمات مختلف و نگه داشت دانش آموزان بازمانده از تحصیل و یا در شرف ترک تحصیل پرداخت می‌شود» پس از عبارت «و آسایشگاه خیریه کهریزک و پژوهشکده رویان پرداخت می‌شود» اضافه می‌گردد. (تاریخ اجرا: 1399/10/07)
4- به موجب اصلاحی شماره 2/22265 مورخ 1400/02/18، در بند 3 ضوابط اجرایی یاد شده، عبارت « موسسه خیریه حضرت زینب (س) در منطقه آزاد کیش تا زمان اتمام ساخت و بهره برداری» بعد از عبارت «موسسه غیردولتی خیریه یاوران مهدی موعود برای ساخت بیمارستان مهدی کلینیک متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران» الحاق می‌گردد.
5- به موجب نامه اصلاحی شماره 98602 مورخ 1401/05/24 پیوست بخشنامه شماره 200/1401/35 مورخ 1401/06/22: در بند (3) ضوابط اجرایی یادشده، عبارات "موسسه انجمن خیریه اتیسم ایران، بنیاد نیکوکاری خدام الحسین (ع)، مجتمع فرهنگی تربیتی بقیه الله(عج)، انجمن مددکاری امام زمان(عج)، موسسه خیریه مددکاری امام زمان(عج)-تهران، موسسه انوار آفتاب کوثر جمیل، قرارگاه­های مردمی بسیج خاتم الانبیاء، قرارگاه­های مردمی بسیج امام حسن مجتبی(ع)، موسسه فرهنگی هنری یاوران فرهنگ و پیشرفت، بنیاد جهادی مهرالرضا(ع) و موسسه مطالعات راهبردی تعلیم و تربیت برهان"بعد از عبارت "موسسه خیریه حضرت زینب (س) در منطقه آزاد کیش تا زمان اتمام ساخت و بهره برداری" اضافه می­گردد.
6- به موجب بخشنامه شماره 200/1401/50 مورخ 1401/10/10، عبارت "کلیه وجوه پرداختی یا کمک‌های غیر‌نقدی بلاعوض اشخاص، شرکت‌ها و موسسات به بنیادهای حامیان در دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری که به منظور تعمیر، تجهیز، احداث، یا تکمیل بناها و تاسیسات و کلیه امور پژوهشی، فناوری و فرهنگی موسسات فوق پرداخت شده و به تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده باشد" به بند 2 ضوابط اجرایی ماده 172 اضافه می‌گردد.